Tesla

(Stranicu osmislio i priredio urednik sajta Dragoslav Simić)

Diplomata Miloš Tošić koji je pozajmljivao novac Nikoli Tesli u periodu od 1928.-1938. i seljak Živadin Stevanović iz Gruže koji je prodao svoju zemlju i otišao na svetsku izložbu u Njujork da vidi Teslu, govore o ovom velikom naučniku.

Zvučni zapis - insert:     (mp3)

Postavljeno: avgust 2009.

Prvorazredni izvori za izučavanje Nikole Tesle

Nikola Tesla po svedočenju
diplomate Miloša Tošića i seljaka pesnika Živadina Stevanovića

O Milošu Tošiću

Prvi pomen u našoj javnosti o Milošu Tošiću koji je u Americi kao diplomata Kraljevine Jugoslavije pozajmljivao novac Nikoli Tesli, nalazi se u tekstu Olge Bosnić novinarke Politiike, objavljen u tom listu 1984. godine. Olga je bila prijateljica sa ćerkom Miloša Tošića, gospođom Vučinić. Po toj prijateljskoj liniji stupila je u vezu sa njenim ocem. Načinila je za to vreme senzacionalnu reportažu o čoveku iz naslova “... Tošić pozajmljivao novac Nikoli Tesli”.

U vreme objavljivanja ovog teksta, radio sam kao novinar Radio Beograda. Pripremao sam dokumentarne emisije, posebno emisiju “Svetionik”. Poznavao sam dobro Olgu. Čim se pojavio njen tekst u novinama, dala mi je telefon gospodina Tošića. Zamolio sam ga da učestvuje uživo u “Svetioniku”. Ova emisija bilo je na programu svakodnevno u jutarnjem terminu obojena različitim temama. Tog jutra, posle emisije pili smo kafu “Pod lipom”, u kafani koja je bila preko puta Radio Beograda. Tada sam snimio dve njegove fotografije, jednu u kafani, a drugu kroz veliki stakleni prozor. Vidi se kako uspravno hoda Makedonskom ulicom. Imao je tada 85. godina. Treću Tošićevu fotografiju snimio sam u Solunu 1988. godine na vojničkom groblju Zejtinlik kada su on i njegovi malobrojni preživeli drugovi odavali poštu srpskim i savezničkim vojnicima sahranjenim na Zejtinliku u Prvom svetskom ratu.

Navodim ove podatke za izvore “Nikola Tesla rečima diplomate Miloša Tošića na sajtu Dragoslava Simića”.

Miloš Tošić je imao neobično interesantan život. Bio je jedan od heroja iz Prvog svetskog rata. Govorio je uživo u programu radija koji sam tada vodio. Slušao sam ga sa velikom pažnjom i poštovanjem. Predamnom se zaista nalazio živi lik kao iz nekog romana ili filmova.

Njegova priča o Tesli zauzima posebno mesto.

MILOŠ A. TOŠIĆ rođen je 25. novembra 1893. godine u Pljevljima, a učiteljsku školu završio je u Skoplju školske 1913/14. godine. Kada je Srbija bila napadnuta od Austro-Ugarske kao dobrovoljac stupio je u srpsku vojsku, o čemu je zapisao: „Kako se baš u prvim danima moje učiteljske službe naše pleme nalazilo u borbi sa mnogo jačim neprijateljem i isto se gušilo u svojoj rođenoj krvi braneći svoju nezavisnost i slobodu, to nisam mogao i dalje ostati u pozadini nego sam se odmah javio na dužnost i 1. novembra 1914. godine stupio u đačku četu u Skoplje iz koje sam pošao na front gde sam u postepenim činovima podoficira i oficira ostao stalno u vojsci do 10. jula 1919. godine...”

---

Staza Vašeg puta vodi Vas u svet audio i foto arhiva novinara Dragoslava Simića.
Najznačajnije ličnosti iz političke i kulturne istorije nekadašnje Jugoslavije i današnje Srbije, pojavljuju se u izlozima ovog sajta.
Možete čuti veliki broj dokumentarnih radio emisija Dragoslava Simića i njegovih kolega po izboru urednika ili gledati fotografije snimljene iz profesionalnog ugla. Sajt otvara sačuvane porodične zvučne arhive na srpskom jeziku nastale pre i posle Drugog svetskog rata.
"Gosti sajta", “Knjige koje govore”, "Vaša pisma", "Radio kritika", "Prijatelji sajta", "Novi projekti", "Retke knjige" ~ samo je deo stranica ove elektronske izložbe okrenute novim medijima u svetu.
Sajt spada u domen nematerijalne kulture. Sajt je nekomercijalan.
Pristup sajtu je slobodan. Podržite ga donacijom. Novčani prilozi uplaćuju se preko žiro računa.
Informacije: urednik sajta Dragoslav Simić sicke41@gmail.com

---

Na tonskom zapisu iz “knjige koja govori”, Tošić pominje ove ličnosti i događaje:

... Austrougarska objavljuje Srbiji rat... Đački bataljon... Petnaesti pešadijski puk, prvi poziv, Druga armija... Komandant vojvoda Stepa Stepanović... Prelaz preko Albanije, Krf, Solun... Solunski front, malarija u rovu... Komandir: “Idi u ambulantu da mi ne umreš u rovu, temperatura 41... Vertekop, 37. engleska bolnica... selo Samli, 41. engleska bolnica... Posle 3 nedelje izlečen odlazi u Solun... ešalon izlečenih vojnika maršira kroz Solun, vraća se na front... Svetozar Tomić direktor Treće muške gimnazije prepoznaje Tošića... “Izađi, ja sam u Vrhovnoj komandi, stićićeš ti njih...”, Tomić je bio prijatelj porodice Tošić... Poziva ga u kancelariju... “Ja sam predsednik odbora za ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom...”, “...Javite pukovniku Vasiliju Madžareviću da se rezervni pešadijski đak Tošić neće vratiti u svoju jedinicu. Putuje u Ameriku kao član srpske vojne misije...”, Instrukcije i dnevnice za put na Krfu na kome je Vlada... Na brodu Čikago... U Njujorku šef vojne misije potpukovnik Milan Pribićević... Detroit, u Fordovim fabrikama, Ličani i Banaćani “Srpska vojna misija”... prota Dušan Trbuhović... Povratak u Njujork, stanica Grand central, jutro 6 sati... Na Tajms skveru ispred biblioteke, ljudi hrane golubove... Tesla hrani golubove, poznantsvo Tesle i mladog Tošića... Zajednički ručak... Skupljanje dobrovoljaca u Detroitu... oproštaj sa Teslom, povratak u zemlju... Novi odlazak u Njujork 1928. godine... Javlja se Tesli... Prvo citirano Teslino pismo Tošiću koje čita spiker o dugu od 425 dolara... Inženjer Jovan Kajganović donosi poruku od bolesnog Mihajla Pupina Tošiću u konzulat... Pomirenje Tesle i Pupina... Poslednji susret sa Teslom juna 1938. pred povratak Tošića u Beograd...

Na dužnost u Generalni konzulat u Njujorku stupio je 11. jula 1928. godine gde je radio neprekidno do 1938. godine na knjigovodstvenim poslovima konzulata.

Sva pisma i druga dokumenta Nikole Tesle upućena Milošu Tošiću, Tošić je tokom Drugog svetskog rata čuvao u svom stanu u Zorinoj ulici u Beogradu. Na tu kuću je pala bomba tokom savezničkog bombardovanja 1944. godine i kako je Tošić ispričao sva ta pisma rasula su se po okolnom drveću. Nešto od toga je sakupljeno i sačuvano.

Živadin Stevanović seljak pesnik
iz sela Brestovac u Gruži

Kao predsednik opštine Konjuške pre Drugog svetskog rata posetio je svetsku izložbu u Americi. Bila je to prilika u ono vreme za zanimljiv i simboličan međudržavni gest. U Njujorku su se sastali predsednik opštine Konjuške i gradonačelnik Njujorka Lagvardi (Fiorello H.La Guardia). Drugim rečima, sastali su se predsednici najmanje i najveće opštine na svetu. Sve američke novine u to vreme donosile su fotografije tog susreta, ističući kršnog i naočitog Gružanina u šumadijskoj narodnoj nošnji u Njujorku. Tom prilikom Živadin je u Americi posetio i Nikolu Teslu.

Ovaj susret sa Teslom Živadin Stevanović opisao je u tonskom zapisu koji sam načinio u njegovoj kući u selu Brestovac 1976. godine. Taj tonski zapis u trajanju od 10 minuta može se čuti u “knjizi koja govori”.

Fotografije Živadina Stevanovića dobio sam iz Biblioteke “Dragiša Vitošević” u Kniću na čemu se posebno zahvaljujem.

Živadin Stevanović i Lagvardi (Fiorello H.La Guardia) gradonačelnik Njujorka, 1939.

Živadin odlazi u Ameriku 1939. godine. Boravi tamo 3 meseca. Primio ga je i gradonačelnik Njujorka Lagvardi (Fiorello H.La Guardia). Kao što je poznato tonski zapisi glasa Nikole Tesle ne postoje ili još nisu pronađeni? Međutim kada je Tesla umro 1943. na njegovoj sahrani govor je održao gradonačelnik Lagvardi čovek sa fotografije. Taj tonski zapis je sačuvan i može se naći u američkim arhivima.

Živadin Stevanović svakako je bio neobičan seljak. Kao samouk čovek stekao je celokupno svoje obrazovanje. Imao je potrebu da putuje i da upoznaje nove ljude i krajeve. Kada je odlučio da ode na Svetsku izložbu u Ameriku 1939. prodao je deo svoga imanja i sa tim novcem otišao je na put. Vrlo slikovito opisuje svoj susret sa Teslom starim naučnikom koji iako bolestan prima Živadina.

Kada sam upoznao Živadina u njegovoj kući u selu Brestovcu, pamtim da me je primio u lepo uređenom vajatu prepunom knjiga i fotografija. Tada mi je rekao da će te 1976. godine biti objavljen njegov dnevnik „100 dana u Americi“. Imao sam sreću da njegov susret sa Teslom snimim tada i sačuvam.

Knjiga dnevničke proze Živadina Stevanovića “100 dana u Americi” štampana je u Gornjem Milanovcu 1976. godine u 3000 primeraka i rasprodata je. Deo koji izdvajam iz knjige nosi naslov U POSETI KOD NIKOLE TESLE.

Tekst nosi u zaglavlju datum 26. jul /1939./ u Njujorku. Počinje od strane 48. Na strani 49 štampana je poznata Teslina fotografija. To je fotokopija originala što je u to vreme odgovaralo stupnju prosečno štampane knjige u Srbiji.

klikni na sliku za ceo tekst - pdf

Zvučni zapis koji sam dao kao insert na ovoj stranici prikazan na početku uzet je iz celovite emisije kao trejler. Traje 20 sekundi. To je glas Miloša Tošića.

Srodni linkovi: Vaša pisma, Otvoreno o sajtu, Novo na sajtu, Poklon za poneti

Pošaljite svoje utiske o ovoj strani na adresu urednika sajta: Dragoslav Simić, sicke41@gmail.com. Vaše pismo može biti objavljeno.

« Nazad